© Illustratie Eliane Gerrits

Mijn eerste ontmoeting met Amerikaanse televisie, eind jaren tachtig, was een cultuurschok. Ik kon niet wijs worden uit de kakofonie van kanalen, vol schreeuwende reclames, door elkaar pratende presentatoren en bizarre sporten. Maar de grootste indruk maakte een programma dat in alles het omgekeerde was.

Als Nederlandse tv-kijker word je van jongs af aan gehard met scherpe humor en bittere ironie. Het cynisme in het Hilversumse drinkwater maakt korte metten met iedere vorm van sentimentaliteit. Niets had me dan ook voorbereid op Mister Rogers’ Neighborhood. Een kinderprogramma rondom een wat oudere man in een trui, met een zachte stem en kinderlijk taalgebruik – een type dat mijn moeder zijig zou noemen. Een tergend traag programma met simpele liedjes en poppenspel. Onmiddellijk gingen al mijn alarmbellen af. Verkeerde gedachten borrelden op. Een kinderlokker? Een schijnheilige?

Maar soms zijn mensen gewoon wie ze zijn. Fred Rogers al helemaal. Een zachtaardige man die elke weekdag, van 1968 tot 2001, voor de camera zijn nette jas op de kapstok hing, zijn schoenen uittrok en een trui en gympen aandeed, om als Mr. Rogers het publiek toe te zingen „It’s a beautiful day in the neighborhood”. Kinderen hingen aan de lippen van de man die iedereen accepteerde zoals hij was.

In 912 afleveringen verkondigde hij voor miljoenen kijkers zijn boodschap van onvoorwaardelijke liefde. Zijn ‘neighborhood’ was gemodelleerd naar zijn eigen buurt uit de jaren vijftig. Met een bakker, een schooltje en een trammetje. Een buurtje waar iedereen je kende. Waar een vertrouwd persoon je op weg hielp als je iets zocht in de bibliotheek. Of je troostte als je verdriet had, zoals hem zelf was overkomen toen hij als dik kind gepest werd. Buurten die steeds zeldzamer werden, omdat mensen zo makkelijk verhuisden voor hun werk of ten gevolge van een echtscheiding. Rogers schiep op televisie die geborgenheid van vroeger.

Mr. Rogers is een onversneden Amerikaanse held. Er is de prachtige documentaire Won’t You Be My Neighbor? over hem gemaakt. En nu speelt Tom Hanks – wie anders? – hem in A Beautiful Day in the Neighborhood, een film die in maart in Nederland uitkomt. Goed voor nog een Oscar?

Mr. Rogers bood iedereen troost, zelfs bij zijn eigen overlijden. In de aflevering ‘Death of a Goldfish’ schuwt hij de grote thema’s niet. Hij vindt, bij toeval, een dode goudvis in het aquarium en begraaft deze liefdevol in de tuin. Dan vertelt hij hoe in zijn jeugd zijn hond Mitzie doodging, maar dat het verdriet uiteindelijk overging. Hij zingt er een liedje over: „Dezelfde mensen die soms verdrietig zijn, zijn dezelfde mensen die soms vrolijk zijn. Grappig, maar waar.” Houvast voor vele kinderen in moeilijke tijden.

Met aardige mensen kun je de gracht dempen, zegt een typisch Nederlands spreekwoord. Daar moest ik aan denken toen ik aan het begin van zijn biografie een citaat las van Fred Rogers: „Er zijn drie wegen tot groot succes: 1. wees aardig, 2. wees aardig, 3. wees aardig.” Daar zit geen greintje sarcasme of ironie in. Daar moeten wij Nederlanders wel even op kauwen.

Reacties naar pdejong@ias.edu
Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 10 februari 2020. Met toestemming van Pia de Jong en Eliane Gerits gedeeld op BlijNieuws