Bij een rollenspel in subgroepen tijdens een bijscholing hield ik een deelnemer over zonder rol. Omdat de oefening 20 minuten duurde, verzon ik maar dat Esther in die tijd langs de groepjes moest lopen en complimenten maken. Het gaf niet of de complimentjes reëel waren of niet. Het mocht over de rolinvulling gaan, het uiterlijk, de vriendelijkheid. Het mocht ook met gebaren: vriendelijk toelachen, duimpje hoog of bewondering uitbeelden. En dat zonder de groepjes in hun spel te storen. Bij de evaluatie vonden de deelnemers dat Esther hen bijzonder had gestimuleerd en dat ze ook blij werden van haar aanwezigheid. Ik moest denken aan het effect van de spiegelneuronen. Dit zijn neuronen in de hersenen die uitnodigen om geobserveerd gedrag na te doen. Denk maar eens aan een baby die lacht als de verzorger naar hem lacht. Het vriendelijke, blije gedrag van Esther wordt op de een of andere manier geïmiteerd door de deelnemers en dat maakt hen op hun beurt blij. Het blijkt dus mogelijk om op een positieve manier gedrag te verbeteren van individu en van een groep. Maar of het lukt om Esther in te zetten om een voetbalploeg weer aan het presteren te krijgen? Daar hebben we sportpsychologen en mentale coaches voor. In toenemende mate vertellen zij te werken met Positieve Psychologie. Hoe werkt dat dan?
Martin Seligman gaat uit van vijf pijlers voor het menselijk leven: het plezierig leven, het goede leven, positieve relaties, zinvol leven en iets bereiken in je leven. Werken aan deze pijlers betekent dat je groeit als mens en/of groep. Dat doe je op een positieve manier: je focust op wat je kunt en wilt bereiken. Belemmeringen voor de groei probeer je te neutraliseren of weg te werken. Bij de jeugdopleiding in het betaald voetbal zien we dat al terug. Jongeren worden niet alleen getraind op balvaardigheid en tactisch inzicht maar ook wordt de thuissituatie en de school/opleiding positief begeleid. Een profvoetballer-in spé moet niet afgeleid worden door dagelijkse zorgen, moet eigenlijk ook gelukkig zijn buiten het voetbal om zo de focus op het voetballen kunnen leggen.
Psychologen worden bijgeschoold om Positieve Psychologie te gebruiken maar ook voor de leek zijn er opleidingen, trainingen en workshops voor werk en vrije tijd. Veel opvattingen, theorie en oefeningen die daarbij worden gebruikt, zijn ouder dan de stroming positieve psychologie. Bij opleidingen en trainingen was er van oudsher meer aandacht voor groei dan voor probleemaanpak. Wat gebeurt er in een training of workshop Positieve Psychologie? Naar mijn idee zijn er drie aspecten die in ieder geval aan bod komen: theorie, focussen en vaardigheid. Natuurlijk komt de theorie van Martin Seligman aan bod. Hij is tenslotte de grondlegger van positieve psychologie die vooral aangeeft naar de mogelijkheden van mensen te kijken en minder naar de problemen. Daarnaast is er volop aandacht voor het hebben van aandacht. Piekeren, afgeleid worden en angstgedachten kunnen leiden tot verminderde prestaties. De mens kan leren focussen: mindfulness, yoga en meditatie zijn veelgebruikte methoden. Tenslotte is er aandacht voor vaardigheden om gesprekken te voeren om betrokkene zijn/haar sterke kanten en ambities te laten ontdekken, belemmeringen op te sporen en na te gaan wat nodig is om die belemmeringen weg te nemen. De kers op de taart is de regelmatig een doe-activiteit. Door of individueel of als groep een positieve prestatie te leveren maakt dat ook in deze workshop of training de flow wordt gevonden. Afhankelijk van doelgroep en niveau wordt de prestatie gekozen. Raften, golven, windsurfen, wandelen in het donker.
Wat moeten we, concluderend, denken van Positieve Psychologie?
De stroming klinkt positief, omdat het niet uitgaat van problemen, maar van mogelijkheden. Kwalen en beperkingen blijven, maar kunnen in een ander licht komen voor de betrokkene en omgeving. Bij trainingen en workshops zie ik eigenlijk weinig vernieuwing: ze lijken op eerdere trainingen in een nieuw jasje. In de hulp- en zorgverlening zie ik meer brood: veel instellingen zeggen cliëntgericht te werken, maar kiezen toch voor een vast eigen aanbod. Met de inzet van positieve psychologie kan de betrokkene daarbij toch zelf meer aan bod komen. Zeker als daarvoor de tijd genomen kan worden. Niet iedereen is in staat om voor de vuist weg of in een vragenlijst aan te geven wat hij/zij wil. Eigen regie vraagt nogal wat van de betrokkene. Het is verleidelijk om die in handen van een professional te leggen. Wat ik heel goed vind is de uitdaging om kijkend naar cijfertjes het positieve te zien. Dat er dus 50% kans is op zon.
In een serie artikelen neemt onze nieuwe BlijNieuwsredacteur u mee naar de geschiedenis en mogelijkheden van deze blijmakende stroming in de psychologie (Lees hier deel 1: de start; hier deel 2: Flow; hier deel 3: van zielige hondjes naar blije mensen; hier deel 4: Bloemetjes Binnen Zetten; en hier deel 5: Positieve Gezondheid). Delen is vermenigvuldigen! ??
